Куратор и автор на текстот: Илија Прокопиев

„Накосени соништа“ е виртуелна изложба составена од две интерактивни инсталации: „Од каде што постирам“ на Ѓорѓи Десподов и „Не постојат вистински кратенки“ на Клелија Живковиќ, дизајнирана од Борко Хаџиевски.

Кога го користиме зборот „накосени“ за да опишеме сон, тоа речиси звучи како оксиморон. Конечно, не се ли сите соништа накоси по природа? Не е ли секогаш нешто извртено во нив, чудни искривувања на времето и просторот, ненадејно поместување од една соба во друга, од едно место на друго, лице што ја менува формата, тело што се раствора во воздух, дури и гравитација е спокојно заборавена?

Да, секој сон е накосен. Во тие моменти, и ние стануваме накоси суштества, интимно вовлечени во тој искривен свет. Таму, во суптилната мешаница на сонот, препознаваме нешто длабоко лично: нашата сопствена лична склоност, нашиот уникатен и таен начин на гледање на светот накриво. Накосениот сон го отсликува накосеното јас, откривајќи како вистината, перцепцијата и меморијата се виткаат и треперат под површината на будниот живот.

Во оваа виртуелна изложба, ни се нуди ретка можност да влеземе во два светови на соништа, на Клелија Живковиќ и на Ѓорѓи Десподов. Тие се длабоко лични универзуми, преведени во виртуелна форма, каде што можете да шетате низ простори, да собирате предмети, да набљудувате детали што се менуваат и практично да влезете во накосените реалности на другите човечки суштества.

„Колку наметливо“, би помислил некој. „Колку смело, дури и некултурно, да ви биде дозволен пристап до соништата на некој друг, до нивниот личен, искривен свет.“ И сепак, тоа е прекрасен престап. Не груб или воајеристички, како што некој би стравувал, туку нежен и намерен, гест на покана. Тоа е како да влезете во нечија спална соба и да ја најдете вратата од плакарот оставена малку подотворена, не случајно, туку како суптилна дозвола. Чувствувате трепет на срам од сопствената љубопитност, но сепак погледнувате, присилени од човечката потреба да го здогледате тајниот ред на туѓата накривеност.

Преку овој чин, препознаваме нешто спокојно длабоко: дека секој човек живее свој накосен свет, кревок, чуден и убав. Истражувајќи го туѓиот сон, се приближуваме малку до разбирање на убавината скриена во нашиот сопствен.

Двете виртуелни изложбени простории ни даваат можност поблиску да ја искусиме оваа идеја, идејата за истражување на накосени светови: нивните, и на крајот, нашиот. Секоја од просториите станува праг, простор помеѓу будењето и сонот, себеси и другиот. Додека талкаме низ овие создадени реалности, почнуваме да чувствуваме дека границите помеѓу „нивниот“ свет и „нашиот“ свет не се толку крути.

Изјави на уметниците за делата

Зборувајќи за своето дело „Од каде што постирам“, Ѓорѓи Десподов вели: „Лавиринтот постојано ми посочува знаци, но не можам да кажам дали ме водат напред или едноставно ми покажуваат каде сум. Не чувствувам дека напредувам, туку повеќе како да сум затворен во круг. Само да можев да ја раширам сликата и да го видам расподредот одозгора, како поглед од горе на мапите на Гугл, тогаш би можел да ги избегнам ќорсокаците. Наместо тоа, ми останува вознемирувачката препознатливост на затсобјето. Во еден момент, наидувам на витрина со минијатурен замок. Ме тера да застанам. Дали е ова местото од каде што објавувам цело време? Некои детали ми се чудно познати, иако не можам сосема да го одредам временскиот период на кој му припаѓаат. Додека продолжувам низ ходниците, почнувам да собирам листови расфрлани по патот. На нив има чудни илустрации. Едната покажува весел пејзаж, другата е постер од истиот предмет што штотуку го сретнав. Ништо од тоа не го објаснува лавиринтот, но сè се чини како да е дел од истата загатка. Има и гласови што слабо одекнуваат во далечината. Тие кажуваат нешто, но значењето исчезнува пред да можам да го сфатам. И тогаш, конечно, забележувам излез. Малку ми олеснува. Но блокиран е. И додека се помирувам со тоа сознание, пред мене се појавува еден лик. Не можам а да не се запрашам што ќе каже? 

Клелија Живковиќ, пак за своето дело „Не постојат вистински кратенки“, вели: „Хоризонтот не е раб, туку можност. Линија во која реалноста се спојува и се протега низ сите наши неискажани копнежи. Хоризонтот секогаш одржува растојание – колку повеќе му се приближувате, толку повеќе се оддалечува. Осветлен од зајдисонцето на запад и проголтан од ноќта на исток, тој носи ветување дека зад него постои свет каде што нашите најдлабоки желби се остваруваат.

Хоризонтот може да ни помогне да зборуваме за желба, за копнеж, без да го именуваме предметот на нашата желба, па дури и самата желба. Недостижноста на хоризонтот го прави резонантен симбол за желбата за човечко тело.

Желбата може да ни помогне да зборуваме за технологија, без да се потпираме на излитените зборови и фрази кои веднаш ја затвораат нашата имагинација во бесконечна повратна спрега од исечоци од поткаст гостувања на ʼтехно-бацињаʼ. Наместо тоа, можеме да зборуваме за нагоните што нè растресуваат и придвижуваат, за еуфоријата на заедништвото или за еротиката на восхитот.“

Упатство:

1. За да ја истражувате и искусите изложбата „Накосени соништа“ на нашето ново виртуелно интерактивно студио од нашиот профил PPVRStudio на платформата itch.io. Кликнете на копчето за преземање во горниот десен агол.

2. Изложбата е направена да биде искусена само на вашиот компјутер и не е наменета за паметен телефон.

3. Преземете го фајлот на изложбата.

4. Користете ги буквите WASD на тастатурата за да се движите.

5. Користете го маусот за да разгледувате.

6. Притиснете E на тастатурата за да играте со возилото во делото „Лавиринт“.

7. Притиснете Alt+F4 за да излезете од изложбата.

PrivatePrint - VR Studio е колаборативна програма за курирање и дизајнирање виртуелни изложби. Програмата е започната по идеја на архитектот и 3Д-дизајнерот Борко Хаџиевски, еден од основачите на PrivatePrint Studio и наш долгогодишен соработник, кој го изработи виртуелниот модел на нашето студио.

VR Studio 2025 е кофинансирано од Министерството за култура на Северна Македонија.